گزارشی از فعالیت کمپانیِ هندِ شرقیِ هلند در لارستان
گزارشی از فعالیت کمپانیِ هندِ شرقیِ هلند در لارستان
رسول احمدلو/دانشآموخته تاریخ
?فعالیت کمپانی هند شرقی هلند که دفتر مرکزی آن در اندونزی قرار داشت مقارن بود با فعالیت کمپانی هند شرقی انگلیس که میکوشید رقبای خود را به هر وسیله از ایران و اطراف اقیانوس هند دور کند.
?دیتارد وان ریدن، یکی از اعضای کمپانی هند شرقی هلند گزارشی از فعالیت این شرکت در ایران به روزگار صفویان و اوایل عصر نادری تهیه کرده که برای تحقیق در تاریخ اقتصادی و اجتماعی ایران بسیار مفید است؛ در اینجا گزارش بخش لارستان را تقدیم علاقمندان به تاریخ لارستان میکنیم.
?دیتارد در گزارش خود در مورد حمایت حاکم لارستان از فعالیت بازرگانی کمپانی هند شرقی هلند در جنوب مینویسد: “در سال ۱۶۵۵ م، حاکم لار که یکی از متنفذان دربار است از ما تقاضا کرد که دایره فعالیتهای بازرگانی خود را تا بندر کُنگ توسعه دهیم و به ما اطمینان داد که نه تنها در آنجا حمایت و پشتیبانی خود را از ما دریغ نخواهد کرد، بلکه خانهای نیز در آن دیار برای اقامت ما خواهد ساخت”.
?شعبه تجارتخانه کمپانی هند شرقی هلند به دلیل اینکه لارستان از مراکز مهم تجاری و در مسیر راههای تجاری قرار داشت در شهر لار تاسیس شد. دیتارد وان در این مورد مینویسد: “کمپانی در همان آغاز یعنی در سال ۱۶۲۳م، خانهای را در شهر لار در مالکیت خود داشت. از این خانه، در مواقعی که کاروان از اصفهان به بندرعباس یا برعکس حرکت میکرد، از آنجایی که سر راه قرار داشت، به عنوان منزلگاه استفاده میشد و بعدا هم به هنگام کار برای فرار از گرمای بندرعباس مورد استفاده رئیس و سایر کارمندان قرار میگرفت. در شهر لار خانه دیگری به نام و عنوان “ست” متعلق به این کمپانی بود که به قیمت ۴۷۰۱۶ فلورن خریداری شده بود”.
?دیتارد در گزارش خود مینویسد: “کمپانی برای تسریع در جریان تجارت و روبهرو نشدن با مشکلات سالیانه، مقادیری پول و کالا به عنوان هدیه و پیشکش در شهرهای بندرعباس، لار و شیراز به حاکم، شاه بندر، وزیر، پادشاه و… میپرداخت”.
?به دلیل آشوبهای بعد از سقوط صفویان، جمعیت شهر لار و تجارتی که در آن جریان داشت رو به تزلزل رفت و فعالیت این شرکت نیز در لار تعطیل شد؛ دیتارد در این مورد مینویسد: “ایالت لار و کرمان که برای دسترسی به بندرعباس باید از آنها گذشت با خاک یکسان شدهاند و تقریبا به صورت خرابهای درآمدهاند. خانه شرکت در شهر لار از زمان ریاست آقای فردونک در سال ۱۶۹۰م رها شد. ساختمان به مرور زمان چنان ویران شد که دیگر حتی سنگهای آن هم روی هم قرار نداشتند…”.